Pesten is een complex probleem dat veel verder gaat dan alleen de pester en het slachtoffer. Er speelt een hele dynamiek die pesten in stand houdt: de rol van omstanders, de schoolcultuur, familiepatronen en zelfs sociale normen.
De cijfers rondom pesten: een verontrustende trend
Onderzoek laat zien dat pesten niet alleen toeneemt, maar ook langer aanhoudt. Niet alleen de ernst van het pestgedrag lijkt toe te nemen, maar ook de duur ervan. Dit is schokkend en zorgwekkend.
Tegelijkertijd kan deze stijging deels komen doordat meer kinderen en jongeren zich veilig genoeg voelen om pesten te melden. Dit zou betekenen dat er meer openheid is over het probleem – een belangrijke stap richting bewustwording en verandering.
Toch blijft de realiteit hard: ondanks alle campagnes, pestprotocollen, vertrouwenspersonen op scholen en de groeiende beschikbaarheid van hulp, is pesten nog steeds een dagelijkse realiteit. Het zorgt ervoor dat talloze kinderen, jongeren én volwassenen zich onveilig voelen en steeds kleiner worden.
Maar waarom blijft dit probleem zo hardnekkig bestaan? Dat heeft alles te maken met de verschillende rollen in het pestproces.
De verschillende rollen in het pestproces
1. De rol van omstanders
Veel pesterijen blijven bestaan omdat omstanders niets doen. Dit kan komen door angst om zelf gepest te worden, maar ook omdat ze niet weten hoe ze moeten ingrijpen. Toch hebben omstanders een cruciale rol in het doorbreken van pestgedrag.
Wanneer omstanders zich weerbaar genoeg voelen om in te grijpen – of in ieder geval de pester niet te volgen – wordt pesten minder interessant. Ook heeft pesten een impact op de omstanders zelf. Zij voelen vaak subtiele sociale druk om zich op een bepaalde manier te gedragen, om maar niet buiten de groep te vallen.
Bewustwording van deze dynamiek kan helpen om pesten te verminderen: als de groep sterker wordt, krijgt de pester minder ruimte.
2. De invloed van familie en opvoeding
Soms wordt pestgedrag thuis genormaliseerd. Kinderen die weinig emotionele veiligheid ervaren, kunnen hun eigen onzekerheid afreageren op anderen. Dit betekent niet dat elke pester ‘slecht’ is, maar dat er vaak diepere oorzaken achter zitten.
Misschien mist een kind thuis een stabiele basis, ervaart het een gevoel van machteloosheid, of heeft het moeite om mee te komen op school. Voor veel kinderen en jongeren is het dan makkelijker om zich op een ander te richten dan om naar hun eigen gevoelens te kijken – simpelweg omdat ze nog niet over de vaardigheden beschikken om dat te doen.
Daarnaast krijgen ouders van gepeste kinderen soms te horen:
👉 “Je kind moet maar wat minder gevoelig zijn.”
👉 “Ach, dit hoort er gewoon bij.”
Maar pesten hoort er niet gewoon bij. Als volwassenen moeten we dit serieus nemen. Niet door met de vinger te wijzen, maar door samen te kijken naar oplossingen en verbinding te zoeken in plaats van competitie en discussie.
3. De rol van de leerkracht
Leerkrachten spelen een grote rol in het pestproces. Pesten gebeurt in een groepsdynamiek, en als er onveiligheid heerst binnen een groep, moet dat worden aangepakt. Een weerbare klas is een klas waarin pesten niet wordt getolereerd.
Onlangs zag ik het bij mijn neefje: hij zit in groep 2, maar vanaf groep 1 is er een klasgenootje dat ernstig pestgedrag vertoont. Dit gaat verder dan plagen – het gaat om prikken met een potlood in het gezicht en proberen iemand pijn te doen met een schaar. Toch lijkt er weinig actie te worden ondernomen door de juf.
Dit baart me zorgen, want een onveilige groepsdynamiek blijft vaak acht jaar lang bestaan als er niet wordt ingegrepen. En die onveiligheid wordt vervolgens meegenomen naar het voortgezet onderwijs.
Ik herinner me dit nog goed van toen ik zelf werd gepest: bij sommige leerkrachten was het erger dan bij anderen. Waarom? Omdat het afhing van hoe stevig de leerkracht in zijn of haar schoenen stond.
💡 Wat kan een leerkracht doen?
✔️ Een veilige plek creëren voor het gepeste kind.
✔️ Onderzoeken wat er speelt bij de pester en hulp inschakelen.
✔️ Een training aanbieden aan de hele groep om het groepsgevoel te versterken.
Wanneer een groep zich veilig en verbonden voelt, heeft pesten veel minder kans om te gedijen.
Bewustwording is de eerste stap naar verandering
Pesten is geen probleem tussen twee individuen. Het is een groepsprobleem, een cultuurprobleem – en daarmee iets dat we samen kunnen veranderen.
💡 Wil je meer leren over hoe sociale dynamieken bijdragen aan pesten en hoe je jezelf los kunt maken van oude patronen?
In mijn masterclass ‘Van Onveiligheid naar Vrijheid’ ga ik hier dieper op in. Interesse? Plan een gratis kennismaking of kijk op mijn website!
